مقدمه
ستایش
لکا ذکر تو گویم که تو پاکی و خدایی نروم جز به همان ره که توام راه نمایی
سنایی غزنوی
معنی لغات :
ثنا:ستایش
جلال:بزرگی
کبریا:شکوه،بزرگی
کران:ساحل
مدح:ستایش
معنی :
پروردگارا همیشه تو را یاد می کنم چون تو پاکی و خدایم هستی. فقط به همان راهی که تو به من نشان داده ای می روم.
آرایه :
ملک : استعاره از خدا
مصراع اول : تلمیح به آیه ی : الحمدلله ربّ العالمین
مصراع دوم : تلمیح به آیه ی : اهدنا الصّراط المستقیم ، صراط الذّین انعمت علیهم
نکته دستوری :
ملکا = ملک + ا : منادا + حرف ندا
بیت دارای 6 جمله است.
توجه :
مصراع دوم را به دو صورت می توان خواند.
1. راهنَمایی
2. راه نُمایی
تاریخ ادبیات :
سنایی غزنوی در قرن 5 می زیسته و از آثار وی می توان به « حدیقة الحقیقة » و « سیر العباد الی المعاد » اشاره کرد.
الهی
به نام خداوند جان و خرد کزین برتر اندیشه بر نگذرد
معنی :
با نام خدایی که خالق جان و خرد است ، شروع می کنم ، زیرا که از این بالاتر اندیشه ای نمی تواند بگذرد.
قالب شعر :
مثنوی
آرایه :
خرد و اندیشه : مراعات نظیر
اندیشه = اندیش + ه : مشتق
خداوند = خدا + وند : مشتق
خداوند نام و خداوند جای خداوند روزی ده رهنمای
شاهنامه فردوسی
معنی :
خداوندی که به انسان مقام و جایگاه داد و به او روزی داد و هدایتش کرد.
*****
خدایا ، به شناخت تو زندگانیم و به نصرت تو شادانیم ، به کرامت تو نازانیم ، به عزّ تو عزیزانیم !
نوع نثر :
مسجّع
معنی :
ای خدا ، با شناخت تو زنده هستیم و به یاری تو خوشحالیم ، به بزرگی تو افتخار می کنیم ، به عزّت تو گرامی هستیم.
لغت :
نصرت : یاری کردن . یاری دادن
کرامت : بزرگی ورزیدن
نازانیم : افتخار می کنیم
عزّ : ارجمندی و بزرگی
آرایه :
نصرت و عزّ : مراعات نظیر
زندگانیم ، شادانیم ، نازانیم ، عزیزانیم : سجع
تکرار «م» : واج آرایی
خدایا ، نه شناخت تو را توان ، نه ثنای تو را زبان ، نه دریای جلال و کبریایی تو را کران ، پس تو را مدح و ثنا چون توان ؟
کشف الاسرار ، میبدی
معنی :
ای خدا ما توان شناخت تو را نداریم و نه می توانیم تو را ستایش کنیم ؛ عظمت و بزرگی تو پایانی ندارد. آیا مدح و ستایش تو را می توان انجام ؟
آرایه :
توان ، زبان ، کران و توان : سجع
دریای جلال و کبریا : اضافه تشبیهی
نکته :
پس تو را مدح و ثنا چون توان ؟ : استفهام انکاری
*****
سپاس باد یزدان دانا و توانا را که آفریدگار جهان است و داننده ی آشکار و نهان است و راننده ی چرخ و زمان است و دارنده ی جانوران است و آورنده ی بهار و خزان است و درود بر محمّد مصطفی (صلّی الله علیه و آله و سلّم) که خاتم پیغامبران است و آفرین بر اصحاب اوی و اهل بیت و گزیدگان اوی که خلق را به راستی پند دادند و به یزدان راه نمودند و طریق مبطلان بر نوشتند و بساط حق بگستردند.
الأبنیه عن حقائق الأدویه ، ابو منصور موفّق هروی
معنی :
شکر خدای دانا و توانایی را که خالق جهان است و از هر چیز آشکار و پنهان با خبر است و آسمان و زمان را هدایت می کند و مالک جانوران است و بهار و پاییز را خلق می کند و سلام بر محمّد مصطفی ( درود و سلام خدا بر او خاندانش باد) که آخرین پیامبر است و آفرین بر یاران او و خانواده اش و برگزیدگان وی که مردم را به راه راست نصیحت کرد و به خداوند دعوت کرد و راه باطل را از بین بردند و فرش حقیقت را پهن کردند.
نوع نثر :
ساده و روان و علمی
لغت :
سپاس : حمد و شکر و نعمت
چرخ : آسمان و فلک
راننده : که عمل راندن انجام دهد
صاحب : یار ، مالک
یزدان : یکی از نامهای خداوند تبارک و تعالی جل شأنه
خزان : پائیز. برگ ریزان
مصطفی : برگزیده
خاتم : آخر هر چیزی و پایان آن
اصحاب : جمع صاحب ، یاران
اهل بیت : مردم خانه ، خاندان
گزیدگان : برجسته ها ، ممتاز ها
خلق : مردم
پند : نصیحت
طریق : راه
مبطلان : باطل کنندگان
بساط : فرش ، سفره
آرایه :
جهان ، نهان ، زمان ، جانوران و خزان : سجع
آشکار و نهان : تضاد
بهار و خزان : تضاد
بهار و خزان : مجازاً فصل ها
راننده چرخ و زمان : تلمیح به اعتقاد گذشتگان
دادند ، نمودند ، بر نوشتند و بگسترند : سجع
مبطلان و حق : تضاد
را و راه : جناس
صلّی الله علیه و آله و سلّم : تضمین
نکته :
دانا ، توانا ، آفریدگار ، داننده ، راننده ، دارنده و آورنده : مشتق
را در جمله اول : حرف اضافه به معنی بر
گزیدگان : (گزید + ه + گ + ان) : مشتق
پند ، طریق ، بساط : مفعول
فصل اول
علم دین ، بام گلشن جان است نردبان ، عقل و حسّ انسان است
معنی :
دین شناسی کمال روح و جان انسان ها است و عقل و احساس نردبانی برای رسیدن به آن است.
آرایه :
بام گلشن جان : اضافه تشبیهی
عقل و حس همانند نردبان : تشبیه
نظر یادت نره
درس اول زیبا زیستن
نوع نثر :
ساده و روان
لغت :
سرشار : لبریز
حکمت : دانایی ، علم
طنین : صدا ، آواز
فراتر : پیش تر ، جلوتر
مشتاق : آرزومند
گنجینه : جای گنج
آبشخوری : جایی از رود یا نهر یا حوض که از آن آب توان خورد و یا توان برداشت
انسانیّت : مردمی . آدمیت
شکوهمندی : دارای وقار و جلال
اعظم : بزرگوارتر
سیما : نشان
کردار : کرده
پیامد : نتیجه ، بازده
ناگوار : نامطبوع
تعالی : بلند مرتبه
گشاده روی : رو باز ، خندان
آسان گیر : با گذشت
حاجت : نیاز
خدمت : پرستاری و تعهد و تیمار
نصرت : دستگیری . حمایت . کمک . یاری
ظالم : ستمگر
مظلوم : ستم رسیده
مثل : مانند. همتا
جمله : همگی . همه
اندام : بدن
رنج : زحمت . مشقت
رنجور : بیمار . دردمند
مبادا : نبادا. خدا کند که نبود. نباید
قهر : خشم کردن
درگاه : درگه ، آنجایی که در است
آرایه :
پیام به گنجینه آبشخور : تشبیه
نیک و بد : تضاد
تکرار « ظ » و « م » : واج آرایی صفحه 3 سطر 5
خود ارزیابی
1. ابیات زیر از سعدی با کدام قسمت درس ارتباط دارد ؟
بنی آدم اعضای یک پیکرند که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی غمی نشاید که نامت نهند آدمی
مثل مؤمنان ، جمله ، چون یک تن است چون یک اندام را رنجی رسد ، همه اندام ها آگاهی یابند و رنجور شوند.
2. منظور از این سخن « برادر خویش را نصرت کن اگر ظالم بود یا مظلوم » چیست ؟
به برادر مسلمان خود کمک کن : اگر ظالم است از ظلم باز دارش و اگر مظلوم است حقش رابگیر.
3. به نظر شما جذّاب ترین قسمت متن ، کدام است ؟ چرا ؟
مثل مؤمنان ، جمله ، چون یک تن است چون یک اندام را رنجی رسد ، همه اندام ها آگاهی یابند و رنجور شوند.
چون به ارتباط و تأثیر کارهای ما و دیگران برهم مربوط می شود.
4. ..................... به عهده خود دانش آموز است.
دانش های زبانی و ادبی
نکته 1 :
جمله از نهاد و گزاره تشکیل می شود.
گزاره از اجزایی تشکیل می شود که فعل جزء آصلی آن است.
فعل تعداد اجزاء جمله را مشخص می کند.
مفعول در قسمت گزاره قرار می گیرد.
نکته 2 :
هرگاه بخواهیم منظور خود را زیباتر و دل نشین تر بیان کنیم ؛ از ادبیات بهره می گیریم. به همین دلیل است که ادبیّات را زبان هنری یا زبان برتر می نامند.
در متن ادبی از ، تشبیه ، تشخیص ، کنایه ، تلمیح ، مراعات نظیر ، امثال و حکم ، تضمین و ... استفاده می کنیم تا سخن را زیبا و آراسته تر کنیم.
کار گروهی
1. ار رفتارهای پسندیده که در این درس خوانده اید ، کدام رفتارها در مدرسه ، کاربرد بیش تری دارد ؟
- چیزی که به آن علم نداری بگو نمی دانم ...
- همنشین نیک ، بهتر از تنهایی ...
2. هر گروه برای یکی از موضوعات رفتاری درس ، داستان ، خاطره یا حکایتی مناسب به کلاس عرضه نمایید.
3. درباره ی زیبایی های ادبی متن درس ، گفت و گو کنید.
جغرافیا و تاریخ : تناسب
پیام پیامبر (ص) گنجینه و آبشخوری است : تشبیه
جوانی و پیری ، تندرستی و بیماری ، بی نیاز و نیازمندی ، آسایش و گرفتاری ، زندگی و مرگ ، هم نشین نیک و هم نشین بد ، ظالم و مظلوم : تضاد
مثل مؤمن چون یک تن است : تشبیه
نوشتن
1. با هر یک از کلمه های زیر ، یک جمله زیبا بنویسید.
طنین : دیشب طنین صدای الله اکبر می آمد.
مشتاق : بسیار مشتاق دیدار امام زمان هستم.
کردار : شخصیّت هر کس از کردار او مشخص می شود.
گشاده رو : همه مردم ایران بسیار گشاده رو هستند.
2. برای هر یک از واژه های زیر ، معادل مناسب دیگری بنویسید.
مظلوم : ستم دیده
گنجینه : خزانه
رسول : فرستاده
خصلت : ویژگی
آبشخور : سرچشمه
سعادت : خوش بختی
3. هم خانواده ی واژه های زیر را بنویسید.
متعال : تعالی ، عالی
ظاهر : ظهور ، مظهر
ظالم : ظلم ، مظلوم
نصرت : ناصر ، نصیر ، منصور
مسلمان : اسلام ، سلمان
4. نام اجزای مشخّص شده ی جمله های زیر را بنویسید.
- هم نشین نیک ، بهتر از تنهایی است.
نهاد مسند
- انقلاب اسلامی ، پرتو امیدی را در دل مردم تاباند.
فاعل مفعول فعل
- ما باید مظلوم را یاری کنیم.
فاعل مفعول
5. املا.
هنگام نوشتن املا ، به انتخاب قلم و کاغذ مناسب ، فاصله ی چشم با کاغذ ، درست نوشتن و شیوه ی صحیح به دست گرفتن قلم ، توجّه شود.
نظر یادت نره
این مطالب به صورت چشم گیری ادامه خواهد داشت....
<-PollName->
آمار
وب سایت:
.gif)
